AYM'den "temyiz" kararı

​AYM, ilk defa İstinaf Mahkemesi tarafından verilen ve 2 yıla kadar hapis cezalarının temyize götürülebileceğine karar verdi.

İtiraz konusu kural

İtiraz konusu kuralda, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararlarının temyiz edilemeyeceği öngörüldü.

Başvuru gerekçesi

Başvuru kararında özetle; ilk derece mahkemesince verilen beraat kararına karşı istinaf kanun yoluna başvurulması üzerine bölge adliye mahkemesi ceza dairesince mahkûmiyet kararı verilmesi hâlinde temyiz yolunun kapalı olmasının ilk defa verilen mahkûmiyet kararına karşı kanun yoluna başvurulamaması sonucuna yol açtığı belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürüldü.

Mahkemenin değerlendirmesi

AYM'nin değerlendirmesinde, Anayasa’nın 36'ncı maddesinde güvence altına alınan hak arama hürriyetinin, hakların korunmasını amaç edinen vazgeçilmez meşru yolların başında geldiği belirtildi.

Değerlendirmede, hak arama hürriyetinin, hükmün denetlenmesini talep etme hakkını da güvenceye bağladığı ifade edilerek bu hakkın, kişinin aleyhine verilen bir hükmün başka bir yargı mercii tarafından gözden geçirilmesini ve denetlenmesini talep edebilmeyi teminat altına aldığı kaydedildi.

Değerlendirmede, "Hükmün denetlenmesinin sadece hukuk kurallarının doğru uygulanıp uygulanmadığı hususuyla mı sınırlı olacağı yoksa bunun yanında maddi olguların değerlendirilmesini de mi kapsayacağı hususu kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Bu bağlamda mahkeme hükmünün denetiminin maddi olguların değerlendirilmesini de kapsaması gerektiğine dair bir anayasal zorunluluk bulunmamaktadır. Denetimi yapacak yargı merciinin hukuk kurallarının doğru uygulanıp uygulanmadığına yönelik bir denetim yapma yetkisi ile donatılması, hükmün denetlenmesini talep etme hakkının sağlanmasına ilişkin anayasal yükümlülüğün yerine getirilmesi bakımından yeterli görülebilir." denildi.

Hükmün denetlenmesini talep etme hakkının, kanun koyucu tarafından bazı sınırlamalara tabi tutulabileceğin vurgu yapılan değerlendirmede, ancak bu sınırlandırmaların Anayasa’nın 13'üncü maddesinde öngörülen ölçütlere uygun olarak yapılması gerektiği ifade edildi.

AYM değerlendirmesinde şunlar aktarıldı: "Öte yandan hükmün denetlenmesini talep etme hakkının ceza hukuku alanındaki kapsam ve sınırıyla diğer alanlardaki kapsam ve sınırının aynı olmayacağının da belirtilmesi gerekir. Bu yönüyle anılan hak, bireyin temel hak ve özgürlüklerine daha ağır müdahalelerin söz konusu olduğu ceza hukuku alanında daha geniş bir uygulama alanı bulurken diğer alanlarda daha esnek uygulanabilecektir.

"Onama veya mahkûmiyet kararları da temyiz yolunun kapsamı dışında tutulmuştur"

Kanun’un (2) numaralı fıkrasının itiraz konusu kuralı içeren (d) bendine göre, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararlarına karşı temyiz yoluna başvurulamaz. Kuralda yer alan 'her türlü bölge adliye mahkemesi kararları' ifadesi, kararın niteliği bakımından herhangi bir ayrım yapılmadığını göstermektedir. Dolayısıyla ilk derece mahkemesinin mahkûmiyet kararı üzerine verilen onama kararına karşı temyiz yoluna başvurulması imkânı ortadan kaldırıldığı gibi beraat kararı üzerine verilen onama veya mahkûmiyet kararları da temyiz yolunun kapsamı dışında tutulmuştur."

Değerlendirmede, ilk derece mahkemelerinin kanunda üst sınırı iki yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin mahkûmiyet kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulması üzerine bölge adliye mahkemesinin yapacağı istinaf incelemesiyle hükmün denetlenmesini talep etme hakkına güvence sağlanmakta olduğu ifade edildi.

Zira bu durumda kişinin, ilk derece mahkemesince aleyhine verilen hükmü bir üst mahkemeye denetletmiş olmakta olduğu belirtilen değerlendirmede, bu durumda sanığa, bu hükme karşı temyiz yoluna başvurma hakkı tanınmaması hükmün denetlenmesini talep etme hakkına sınırlama teşkil etmeyeceği vurgulandı.

İlk derece mahkemesinin verdiği beraat kararına karşı istinaf yoluna müracaat edilmesi üzerine bölge adliye mahkemesince sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi durumunun ise farklı olduğu belirtilen değerlendirmede, bu durumda ilk derece mahkemesince verilmiş herhangi bir mahkûmiyet hükmünün söz konusu olmadığı kaydedildi.

"Temyiz yolunun kapalı olmasının hükmün denetlenmesini talep etme hakkını sınırlar"

Değerlendirmede, "Henüz aleyhe bir hükmün bulunmadığı bir aşamada hükmün denetlenmesini talep hakkına ilişkin güvenceler devreye girmez. Bu hakkın sağladığı güvenceler ancak ilk kez aleyhe hüküm kurulduğu anda işlerlik kazanır. Dolayısıyla beraat kararının bölge adliye mahkemesince bozularak sanık hakkında ilk kez mahkûmiyet kararı verilen durumlarda bu hükmün başka bir mahkeme tarafından denetlenmesini talep etme hakkı doğar. Bu durumda sanık hakkında ilk kez verilen mahkûmiyet kararına karşı temyiz yolunun kapalı olmasının hükmün denetlenmesini talep etme hakkını sınırladığı açıktır." denildi.

"Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun ve ölçülü olması gerekir"

"Elbette Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan hükmün denetlenmesini talep hakkı hiçbir şekilde sınırlandırılması mümkün olmayan mutlak bir hak değildir." ifadesine yer verilen değerlendirmede, "Anayasa'nın başka maddelerinde yer alan hak ve özgürlükler ile devlete yüklenen ödevler nedeniyle bu hakka sınırlamalar getirilebilir. Ancak hükmün denetlenmesini talep etme hakkına sınırlama getiren kanuni düzenlemelerin hakkın özünü zedelememesi, Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun ve ölçülü olması gerekir." diye belirtildi.

"Temyiz yolunun kapalı olmasını öngören kuralın bütünüyle iptali gerekir"

Bölge adliye mahkemesince ilk defa verilen ve hürriyeti bağlayıcı ceza içeren mahkûmiyet hükümlerine karşı denetim imkânının bulunmamasının hükmün denetlenmesini talep etme hakkına yönelik orantısız bir sınırlama getirdiği sonucuna ulaşıldığı ifade edilen değerlendirmede, "İtiraz konusu kuralda bölge adliye mahkemesinin sadece hükmün denetlenmesini talep etme hakkını sınırlamayan ilk derece mahkemesinin beraat kararının onanmasına ilişkin kararlarına değil, ilk derece mahkemesinin beraat kararının bozularak ilk defa verilen mahkûmiyete ilişkin kararlarına karşı da temyiz yolu kapatılmıştır.

Bu durumda ilk derece mahkemesinin mahkûmiyet hükmünün onanmasına ilişkin kararlar ile beraat kararının bozulması üzerine ilk defa verilen mahkûmiyete ilişkin kararlar arasında ayrım yapılmaksızın bölge adliye mahkemesinin kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin her türlü kararına karşı temyiz yolunun kapalı olmasını öngören kuralın bütünüyle iptali gerekir. Açıklanan gerekçelerle kural Anayasa’nın 36. maddesine aykırı bulunmuş ve iptal edilmiştir." denildi. (İLKHA)