Dijital oyunlar çocukları ve ergenleri nasıl etkiliyor?

*Bu makale Gençlik Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan “Dijital Oyunların Çocuk ve Ergenler Üzerindeki Etkileri” başlıklı, Aylin Yalçın Irmak ile Aysun Ardıç tarafından kaleme alınan yazı:

Teknolojinin hızla gelişmesi sonucu artık çocukların ve ergenlerin oyun anlayışı da değişti ve geleneksel oyun etkinliklerinin yerini dijital oyunlar aldı. Peki dijital oyunlar onları nasıl etkiliyor?

Her geçen gün bir adım daha ileriye giden teknolojik gelişmeler, şehirleşme ve oyun alanlarının yetersizliği arkadaş çevresinin daralması, ebeveylerin endişeleri gibi nedenlerle geleneksel oyun etkinliklerinin yerini dijital oyunlar almıştır.

Dijital oyunları oynamanın çocuk ve gençler arasında bir prestij meselesi oluşturması, zeka göstergesi olarak algılanması ve kendilerini ifade etme aracı olarak kullanmaları bu oyunlara olan ilgiyi artırmaktadır. Her yaş grubunda dijital oyuncu olmakla birlikte, oynama yaşı giderek düşmektedir.

Çalışmalar özellikle 10-19 yaş arasındaki erkek ergenlerin aşırı oyun oynama yatkınlığının ergen kızlara ve diğer yaş gruplarına göre daha yüksek olduğunu göstermiştir.

DİJİTAL OYUNLARIN FAYDALARI

Medyada oyunların olumsuz etkilerine yapılan vurguya rağmen, çalışma bulguları, dijital oyunlar ile sonuç değişkenleri arasında hem olumlu hem olumsuz, hem de etkisiz ilişki olduğunu göstermektedir.

Özellikle eğitsel içerikli, hareket algılayıcı, işbirlikçi ve rekabetçi içerik yapısına sahip dijital oyunların kullanıldığı makalelerin hiçbirinde olumsuz etki görülmemiştir.

Yanı sıra bu oyun türleri yeni bilgi kazandırma, okuma yazma becerisi, sorgulama temelli öğrenme, öğrenme motivasyonu, teknoloji kabulü, problem çözme, ders başarısı, sağlıklı beslenme, sınıf içi etkileşimi, antropometrik ölçümler, vücut yağ oranı, fiziksel aktivite, akademik başarı, yaşam kalitesi, nesne kontrol becerisi, enerji tüketiminde olumlu yönde artış sağlamıştır.

Çocukların gelişim dönemlerine ve müfredat içeriğine uygun olarak hazırlanmış oyunların öğrenmeyi hızlandırdığı, hedef konu/ders ile ilgili başarıyı arttırdığı, öğrencilerin ilgisini ve dikkatini çektiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.

Bu oyun türleri gençlerin motivasyonunu arttırarak başta eğitim- öğretim olmak üzere davranış değiştirme sürecine yarar sağlayabilir.

DİJİTAL OYUNLARIN ZARARLARI

Çalışma bulgularında, düşük akademik başarısı olan ve şiddet içerikli oyunları oynamayı tercih eden ve uzun saatler oyunda vakit geçiren erkekler için, kaygı, saldırganlık, sosyal problemler, okula silah taşıma, enerji tüketiminin azalmasına rağmen gıda alımında artış gösterilmiştir.

Şiddet içerikli oyunları ele alan sekiz makalenin üçünde erkekler için oluşan olumsuzluklardan söz edilmektedir.

Erkeklerin daha fazla oyun oynadığı, şiddet içerikli oyunların erkekler tarafından daha fazla tercih edildiği ve bağımlı oyuncuların büyük oranda erkeklerden oluştuğu başka çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Farhadinasab ve Moeini (2010)'nin Müslüman toplumlarda erkek ergenlerin oyun davranışlarını incelediği çalışmasında oyun bağımlılığı ile erken yaşlarda oyuna başlama, uzun oynama süresi ve ruh sağlığı problemleri arasında ilişki bulmuştur.

Şiddet içeren dijital oyunların saldırganlık ve ilgili değişkenler üzerine etkisi konusunda bugüne kadar yapılmış en kapsamlı meta-analiz, Anderson ve arkadaşlarının (2010) çalışmasıdır. Bu meta analiz çalışması 130.000 katılımcıyı yansıtan 136 araştırma makalesinin analizini içermektedir. Örneklem hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış çalışmaların yanı sıra Doğu ve Batı kültüründen çalışmaları da kapsamaktadır.  

Bu çalışma şiddet içeren dijital oyunları oynamanın saldırgan davranışları, düşünceleri ve fizyolojik uyarılmayı artırdığını göstermiştir. Ayrıca şiddet içeren dijital oyunlara uzun süre maruz kalmanın şiddete karşı duyarsızlaşma / düşük empati ve sosyal açıdan yararlı davranışlarda azalma yarattığı sonucunu göstermiştir.

Oyuncuların oynamayı tercih ettiği özellik belirtilmeyen oyunlar için problem çözme becerilerini geliştirme dışında olumlu bir etkiden söz edilmemekle birlikte birçok bilişsel, davranışsal ve psiko-sosyal değişken üzerinde olumsuz etkiden söz edilmiştir.

Gençlerin eğitsel, hareket algılayıcı ya da işbirlikçi/rekabetçi içerik yapısındaki oyunlardan ziyade daha çok şiddet içerikli, aksiyon oyunları oynamayı tercih ettiği ve kontrolsüz, bilinçsiz kullanım yaygınlığının fazla olduğu dikkate alındığında bu sonuçlar şaşırtıcı değildir.

SONUÇ:

Sonuç olarak, dijital oyunların potansiyel olumlu ve olumsuz etkilerini inceleyen çalışmaların kanıtları, çocukların gelişim süreçlerine uygun tasarlanmış eğitsel, hareket algılayıcı ya da işbirlikçi/rekabetçi içeriğe sahip oyunların çocuklarda olumlu davranışlar kazandırmada etkili olabileceğini göstermektedir.

Buna karşın şiddet içerikli ve çevrim içi sosyal etkileşimli oyunların kontrolsüz, uzun saatler ve sık oynanması dijital oyun bağımlılığı başta olmak üzere birçok psikososyal ve davranışsal soruna neden olabilmektedir.

Dijital oyunların çocuk ve ergenler üzerindeki etkilerini güncel literatür doğrultusunda ele alması bakımından önemli olan bu çalışmada eğitsel içerikli, hareket tabanlı, işbirlikçi ve davranış geliştirmeye yönelik oyun türlerinin eğitim-öğretimde, davranış kazandırma ve sürdürme programlarında kullanımının arttırılması ve desteklenmesi, diğer oyun türlerinin ise başta erkekler olmak üzere gençlerde kontrollü ve bilinçli kullanımının sağlanması önerilmektedir.

*Bu makale Gençlik Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan “Dijital Oyunların Çocuk ve Ergenler Üzerindeki Etkileri” başlıklı, Aylin Yalçın Irmak ile Aysun Ardıç tarafından kaleme alınan ve epey uzun olan bir inceleme yazısından yapılan derlemedir.