Bu paralar gerçekten kullanıldı

Merkezi Londra’da bulunan uluslararası müzayede şirketi Spink’in danışmanı, ünlü nümismat Mehmet Tezçakın, dünya tarihindeki en ilginç paraları seçti.

Sultanahmet Köftecisi’nin 3. Kuşak patronu da olan Mehmet Tezçakın, kişiler arasında alışveriş aracı olarak kullanılan paranın, ülkelerin medeniyetlerini, kültürlerini de yansıttığının altını çizdi.

Klasik paraların üzerinde liderlerin portreleri ile birlikte ülkenin sanatını, kültürünü yansıtan motiflere yer verildiğine dikkat çeken Tezçakın, bu çerçevenin oldukça dışına çıkan ilginç örneklere de zaman zaman rastlamanın mümkün olduğunu söyledi.

Çoğu Mehmet Tezçakın’ın koleksiyonunda da yer alan, insanın aklına “Bu paralar gerçekten kullanıldı mı?” sorusunu getiren tarihteki en ilginç paralar şunlar:

En yüksek değerli para: Osmanlı döneminde 13 Eylül 1916 yılında çıkarılan 50.000 liralık banknotların her biri 360 kilo ağırlığındaki 50.000 altın değerindeydi. Bugünkü karşılığı 14 milyon 680 bin 800 dolar yani 42,5 milyon Türk Lirasıydı.

Dünyadaki en bol sıfırlı para: Zimbabne'nin 2. Kongo Savaşı'na girmesine sebep olan beyaz arazi sahiplerinin özel çiftliklere el koyması sonucu ülkede hiperenflasyon meydana gelmiş. Kasım 2008’de zirve yapan enflasyon yüzde 79.8 milyar olmuştur. Bu dönemde 100.000.000.000.000 nominalli banknotlar piyasaya sürülmüştür.

Macaristan, 1946 yılında 100 Milyon Milyar yani 100.000.000.000.000.000 Pengo'luk banknotları piyasaya sürdü. Bu kadar büyük rakama sahip paranın değeri ise 60 kuruş, yani 1 TL dahi değil.di.

Yalnız bu paranın değeri rakamla değil de yazıyla hem de kısaltma olarak yazıldığından Avrupa’daki en bol sıfırlı para olarak Yugoslavya’da 1994 yılında piyasaya sürülen 500.000.000.000 Dinara kabul görmektedir.

Lider yerine eş ve metres resimleri kullanılan paralar: Paraların üzerinde genellikle ülkelerin liderlerinin portreleri yer alırken, 1934 yılında Meksika’da basılan 5 Pezo’nun üzerindeki “Çingene Kadın” portresinin dönemin liderlerinden birinin metresine ait olduğu söylentisi yaygındır.

Swaziland’da 1974 yılında basılan 1 Lilangeni’nin üzerinde ise Kral II Sobhuza’nın bakire eşlerinin göğsü açık fotoğrafları yer almaktadır. Kral II Sobhuza’nın 70 eşi 210 çocuğu, binin üzerinde de torunu olduğu bilinmektedir.

Tito’nun resmi Gine parasında: Her ülke parasında kendi liderinin fotoğrafını kullanırken, tarihte yabancı bir liderin portresi sadece Gine parasında kullanılmıştır. Gine Hükümeti’nin aldığı kararla, 1980 yılında piyasaya sürülen 500 Sylıs’ın üzerinde, yaptığı yardımlardan dolayı Yugoslavya Devlet Başkanı Tito’nun portresi kullanılmıştır.

Benin’in Esrarlı 100 Frank’ı: Dünyada esrarı ilk kez bir gümüş madeni para üzerine 2010 yılında Benin Cumhuriyeti basmıştır. Para üzerinde bulunan yeşil hint keneviri motifinin üzerinde parmağınızı sürttüğünüzde parada bulunan sentetik katkı maddeleri ortama esrar kokusu yaymaktadır.

Rejim değişikliğinde yaşanan sıkıntı banknotlara da yansıyor: Para basmak, gelişmiş bir teknoloji ve yüksek bir maliyeti beraberinde getirir. Var olan paranın üzerinde değişiklik yapmak ise hem daha basit hem de daha ekonomiktir. Bu yüzden de doğal olmayan rejim değişiklerinde kısa vadeli çözüm olarak zaman zaman bu yöntem uygulanmıştır. 1979’daki İran İslam devrimi sonrasında paralarda bulunan Şah portreleri sürşarj uygulanarak özel bir damgayla kapatılmış ve bu paralar 1981 yılında yenileri basılana kadar kullanılmıştır.

1997 yılında ise Afrika ülkesi olan Zaire’de diktatör Joseph Mobutu'nun rejiminı yıkan yönetim, yeterince para bulunmadığından eski rejimin 20.000 Zaire'lik banknotlarını Mobutu’nun resmindeki kafa kısmını keserek kullanmaya devam etme kararı almış.

Dünyanın en güzel banknotu: Dünyadaki tüm para koleksiyoncularının ortak görüşüyle en güzel banknot olarak Kosta Rika parası seçilmiştir. Kosta Rika’nın 1989 yılında piyasaya sürdüğü 5 Colones’I adeta çerçeveletilip asılacak güzelliktedir.

Mehmet Tezçakın’ın bu kategorideki favorisi ise 1839 yılında ilk Türk banknotu olarak tasarlanan Kaime’dir. Ünlü hattalarca hazırlanan Kaime’nin, dönemin matbaa teknolojisinin yetersiz oluşu nedeniyle basılamamasından dolayı en güzel banknot unvanını kazanamadığı görüşü yaygındır.

Almanya’nın ahşap banknotu: 1. Dünya Savaşı'ndan sonra büyük bir finansal krizin içine giren Almanya’da acil durum parası olarak resmi olmayan paralar basıldı. Bunlardan biri de ahşap üzerine baskılar yapılarak kullanılan paralardı.